Unieke twaalfde-eeuwse zetel onthuld

De gedeputeerde Cultuur van de provincie Zuid-Holland, Rik Janssen, heeft vrijdag 1 juni in de Grote Kerk van Vlaardingen samen met de Vlaardingse burgemeester Annemiek Jetten een uniek twaalfde-eeuwse stoel onthuld. De stoel is gevonden langs de Delftse Schie in Schiedam. Zo’n oud meubelstuk is in Nederland niet eerder opgegraven. Het was de zetel van een hooggeplaatste persoon, zoals een graaf of abt, want gewone mensen hadden toen geen stoelen. De stoel stamt uit de tijd van de graven van Holland. De archeologische topvondst is onthuld tijdens een talkshow over 1000 jaar Slag bij Vlaardingen.

De provincie geeft de vondst tijdelijk in bruikleen aan Museum Vlaardingen. Vanaf 6 juni is de originele twaalfde-eeuwse stoel daar in een glazen kist te zien. Bezoekers kunnen in het museum ook zelf op een reconstructie van de stoel gaan zitten. René Proos, provinciaal adviseur archeologie, herinnert zich de opwinding nog goed bij het graafwerk in 2013 langs de Delftse Schie. “De houten stoel was ooit voorover gegooid, met de stoelpoten omhoog. We vonden maar liefst 60 procent terug. Heel bijzonder, want meubels van voor 1450 vind je in Nederland niet. Als een meubel versleten was, ging het in de haard.” De vondst komt uit een twaalfde-eeuwse dijklaag. Deze dijk is waarschijnlijk door monniken van de Abdij van Egmond aangelegd. Zij stichtten rond het jaar 1000 een kapel in Overschie. De monniken staken overal in het graafschap de handen uit de mouwen om land tegen het water te beschermen.

Fraai exemplaar

In de middeleeuwen hadden gewone mensen een krukje of eenvoudige bank, maar geen losse zetel. En zeker niet zo’n fraai exemplaar als nu is gevonden, met ribbels in het hout en gedraaide bollen ter versiering. De stoel komt niet uit Nederland, want hij is gemaakt van fijnjarig beuken, een houtsoort die hier niet groeit. Dit pronkstuk is vermoedelijk destijds bij Waalse meubelmakers besteld.

Hooggeplaatste gast

Ooit zat er een hooggeplaatste persoon op de stoel, want gezagsdragers zaten in de middeleeuwen op stoelen om hun macht en autoriteit uit te drukken. In Engeland is een vergelijkbare stoel bekend, waarschijnlijk gebruikt bij een kroning in de twaalfde eeuw. In Noorwegen en Zweden zijn er oude stoelen bewaard gebleven die voor hooggeplaatste kerkleiders bestemd waren. Deze stoel werd waarschijnlijk gebruikt op momenten dat de abt zijn landerijen en bezittingen in Overschie bezocht. Het is echter niet uitgesloten dat de stoel ook door een nazaat van graaf Dirk III gebruikt is.

Afgedankte huisraad

Alles wijst erop dat de stoel na vele jaren gebruik werd afgedankt en ergens in een hoekje is weggezet. Mogelijk moest de dijk in de late twaalfde eeuw plotseling verzwaard worden, misschien omdat er acute watersnood dreigde. De onderste laag van de dijkversteviging zag eruit alsof mensen zo snel mogelijk puin en oude spullen uit een opslagruimte tegen de dijk aan wierpen. De archeologen vonden tufsteenbrokken, scherven, botten, een verloren schoen en deze toen zo dure stoel.

Stukje schors

Joost Kramer, een ambachtelijke meubelmaker uit Utrecht, heeft op verzoek van de provincie een reconstructie van de stoel gemaakt. Hij ontdekte dat de vroegere makers houtbewerkingstechnieken gebruikten die verloren zijn gegaan. Ook lijkt het erop dat de stoel een lang leven heeft gehad. Sommige delen zijn gerepareerd met elzen- en wilgenhout, bomen die hier groeiden. Dat was op een primitieve manier gedaan, er zat zelfs ergens nog een stukje schors.